ΑΓΑΝΤΑ...

Οι Θέσεις του ΚΚΕ για τα Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα

Ο θεσμός των ΒΑΕ αναγνωρίζει ότι υπάρχουν χώροι & επαγγέλματα που οι εργαζόμενοι εκτίθενται σε ιδιαίτερα βαριές, ανθυγιεινές & επικίνδυνες συνθήκες εργασίας, που οδηγούν σε γρήγορη & πολλαπλάσια επιβάρυνση της υγείας τους.

Εισαγωγή

Οι Θέσεις του ΚΚΕ για τα Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα (ΒΑΕ), την πρόληψη και προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων (ΥΑΕ), γενικότερα την Κοινωνική Ασφάλιση, έχουν κριτήριο τις διευρυνόμενες ανάγκες της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, σε συνδυασμό με τις σημερινές συνθήκες εντατικοποίησης της δουλειάς και έντασης της εκμετάλλευσης.

Σε όλους τους εργασιακούς χώρους οι εργαζόμενοι εκτίθενται στον επαγγελματικό κίνδυνο, εκτίθενται σε μια σειρά βλαπτικούς παράγοντες και επικίνδυνες καταστάσεις, που μπορεί να αποτελέσουν αιτία πρόκλησης εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών.
Ωστόσο, υπάρχουν εργασίες αυξημένης επικινδυνότητας που αφορούν συγκεκριμένους κλάδους και επαγγέλματα, οι οποίες είναι συγκριτικά πιο επιβαρυντικές για την ΥΑΕ σε σχέση με άλλες.
Ο θεσμός των ΒΑΕ αναγνωρίζει ότι σε αυτούς τους χώρους και επαγγέλματα οι εργαζόμενοι εκτίθενται σε ιδιαίτερα βαριές, ανθυγιεινές και επικίνδυνες συνθήκες εργασίας που οδηγούν σε γρήγορη και πολλαπλάσια επιβάρυνση της υγείας τους και γι' αυτό υπάρχει ανάγκη να συνταξιοδοτηθούν - απομακρυνθούν από αυτές τις συνθήκες νωρίτερα συγκριτικά με άλλα επαγγέλματα, ώστε να μειωθεί η έκθεση σε επιβλαβείς παράγοντες και η επιβάρυνση της υγείας τους.

Ο θεσμός των ΒΑΕ, όπου εφαρμόζεται σήμερα, προβλέπει σύνταξη κατά 5 χρόνια νωρίτερα για τους εργαζόμενους που υπάγονται σε αυτόν.
Αποτελεί τη βασική ελάχιστη ασφαλιστική συμβολή στον περιορισμό των συνεπειών του επαγγελματικού κινδύνου και της πρώιμης φθοράς της υγείας των εργαζομένων σε μια σειρά κλάδους, χώρους και ειδικότητες.
Βέβαια, το δικαίωμα στη συνταξιοδότηση μια πενταετία νωρίτερα από τα γενικά όρια το χρυσοπληρώνουν οι εργαζόμενοι με την επιβολή πρόσθετου ασφάλιστρου επί των αποδοχών τους, πέραν της εισφοράς για τη σύνταξη.
Με την αναγνώριση κάποιων επαγγελμάτων ως ΒΑΕ, οι εργαζόμενοι διεκδίκησαν και κατέκτησαν μέσω συλλογικών συμβάσεων και μια σειρά άλλες ευνοϊκές διατάξεις, όπως τη χορήγηση ανθυγιεινού επιδόματος, τη μείωση των ωρών εργασίας, πρόσθετες μέρες άδειας κ.ά.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η ύπαρξη του θεσμού με τις προβλέψεις για συνταξιοδότηση νωρίτερα για κάποιους κλάδους, μειωμένο ωράριο κλπ., δε σημαίνει ότι αρκεί αυτό το μέτρο για την προστασία της ΥΑΕ στους κλάδους που εντάσσονται στα ΒΑΕ ούτε ότι στους κλάδους εκτός ΒΑΕ μειώνονται οι κίνδυνοι για την ΥΑΕ και δεν υπάρχει η ανάγκη πρόληψης και αντιμετώπισής της.
Τα ΒΑΕ καθιερώθηκαν με το νόμο 1846/51, που εφαρμόστηκε το 1964. Στις διεργασίες εκείνης της περιόδου, ξεχωρίζουμε την πανοικοδομική απεργία της 1ης Δεκέμβρη 1960, η οποία μεταξύ των αιτημάτων περιλάμβανε και αυτό της αναγνώρισης του οικοδομικού επαγγέλματος ως βαρέος και ανθυγιεινού και της λήψης μέτρων για την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων στις οικοδομές.
Η ύπαρξη μέχρι σήμερα στην Ελλάδα του θεσμού των ΒΑΕ, είναι αποτέλεσμα της ύπαρξης και δράσης του ταξικού εργατικού κινήματος και της αποφασιστικής συμβολής του Κόμματος.

Στα ΒΑΕ έχουν ενταχθεί 537 επαγγέλματα (156 εργασίες και 381 ειδικότητες) συμπεριλαμβανομένων και των επαγγελμάτων που έχουν εκλείψει.
Οι καλυπτόμενοι απασχολούμενοι περιλαμβάνονται στο άρθρο 104 του Κανονισμού Ασφάλισης του ΙΚΑ.
Σε απόλυτο αριθμό, σύμφωνα με στοιχεία του ΙΚΑ (Ιούνιος 2010), στην κατηγορία των ΒΑΕ εντάσσονται περίπου 540.000 εργαζόμενοι.
Στο δημόσιο τομέα (αλλά και σε άλλους ασφαλιστικούς φορείς όπως π.χ. στο ΕΤΑΑ - ΤΣΜΕΔΕ, στο οποίο ασφαλίζονται οι εργαζόμενοι μηχανικοί) απουσιάζει η αναγνώριση επαγγελμάτων ως ΒΑΕ.
Τα τελευταία χρόνια αρκετές κατηγορίες εργαζομένων, ιδιαίτερα του δημόσιου τομέα, διεκδικούν την υπαγωγή τους στο θεσμό (πάνω από 100 αιτήματα).

Σύμφωνα με το «επικαιροποιημένο μνημόνιο», ο θεσμός των ΒΑΕ δεν μπορεί να περιλαμβάνει πάνω από το 10% του εργατικού δυναμικού της χώρας.
Με βάση λοιπόν και τις προβλέψεις του αντιασφαλιστικού νόμου 3863/2010, πρόκειται να καταρτιστεί «νέος πίνακας» ΒΑΕ με αποχαρακτηρισμό πολλών επαγγελμάτων, ο οποίος θα εφαρμοστεί από την 1η Ιουλίου του 2011.

Η επίθεση για την κατάργηση του θεσμού των ΒΑΕ

Η προσπάθεια αποχαρακτηρισμού και κατάργησης των ΒΑΕ ξεκίνησε από τις κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ και τώρα, στο όνομα της κρίσης, επισπεύδονται οι διαδικασίες.
Τα μέτρα αυτά αποτελούν συστατικό στοιχείο των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, των αντιδραστικών αλλαγών, που έχουν σαν στόχο τη διασφάλιση φθηνότερης εργατικής δύναμης, σύμφωνα και με τις κατευθύνσεις της ΕΕ για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.
Πιο συγκεκριμένα, η επίθεση στα ΒΑΕ συνδέεται άμεσα με τις ανατροπές στο κοινωνικοασφαλιστικό σύστημα (αύξηση ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, μείωση των εισφορών των εργοδοτών, μείωση μισθών και συντάξεων κλπ.), την ανατροπή των εργασιακών σχέσεων, την εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση της Υγείας - Πρόνοιας. Συνέπεια όλων αυτών είναι η επιδείνωση των συνθηκών εργασίας και ζωής, της πρόληψης και προστασίας της υγείας για το σύνολο της εργατικής τάξης.

Τα ΒΑΕ έχουν μπει στο στόχαστρο του κεφαλαίου από το 1990.
Οι προσπάθειες κωδικοποιούνται στις εκθέσεις που έχουν μέχρι σήμερα εκπονηθεί για το θέμα.
Η πρώτη γνωμοδοτική επιτροπή κρίσης ΒΑΕ που συστήθηκε με το νόμο 1902/90, ομολόγησε ότι δεν μπορούσε να προχωρήσει γιατί η χώρα δε διαθέτει τα επιστημονικά δεδομένα (κατάλληλες μελέτες και υποδομές κ.ά.) για να γίνει αποχαρακτηρισμός.
Το 1997, επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, ο καθηγητής Σπράος, σύμβουλος του τότε πρωθυπουργού, με έκθεσή του ζήτησε την κατάργηση των ΒΑΕ.
Το 2002, η εισηγητική έκθεση του αντιασφαλιστικού νόμου 3029/02, όπου έφερε ο υπουργός Εργασίας του ΠΑΣΟΚ κ. Ρέππας αναφέρει ότι «η εξέλιξη της τεχνολογίας, η βελτίωση των συνθηκών εργασίας (!) επιβάλλει τον επανακαθορισμό των ΒΑΕ».

Το 2008 με το πόρισμα της «Επιτροπής Μπεχράκη» η επίθεση στα ΒΑΕ από την κυβέρνηση της ΝΔ πήρε νέα χαρακτηριστικά.
Το συγκεκριμένο πόρισμα οδηγούσε εκ των πραγμάτων εκτός του θεσμού των ΒΑΕ πάνω από το 70% των σημερινών δικαιούχων.
Πέρα από την προσπάθεια εξαίρεσης κάποιων επαγγελμάτων και ειδικοτήτων, στο στόχαστρο μπήκε συνολικά ο χαρακτήρας του θεσμού με την προσπάθεια αλλοίωσής του. Αυτό έγινε με τη διαβάθμιση σε μια κλίμακα βαρύτητας από το 1 έως το 4 των επαγγελμάτων που θα παρέμεναν στα ΒΑΕ, χωρίς να διευκρινίζεται με ποιο τρόπο αυτή η διαβάθμιση θα αντιστοιχούσε στο δικαίωμα μειωμένων ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης και χρόνου εργασίας.
Από την άλλη, η «Επιτροπή Λινού», παρόλο που δε διέθετε επίσης τεκμηριωμένα στοιχεία, με το πόρισμά της το 2009 ενέταξε 5 κατηγορίες επαγγελμάτων στα ΒΑΕ από τα 100 αιτήματα που υπήρχαν, επικαλούμενη έλλειψη χρόνου για ουσιαστική μελέτη.

Ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης συγκρότησε με υπουργική απόφαση την προβλεπόμενη από το Ν. 3790/2009 «Διαρκή Επιτροπή Κρίσεως Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων», με αρμοδιότητα τη γνωμοδότηση μέσα σε τρεις μήνες για την υπαγωγή εργασιών, ειδικοτήτων ή χώρων εργασίας στα ΒΑΕ του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ ή άλλων Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης.
Με διαδικασίες «εξπρές» και χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση, αφού δεν υπάρχουν επιστημονικές μελέτες και τα απαραίτητα στοιχεία που να επιτρέπουν μια ουσιαστική αξιολόγηση της επικινδυνότητας σε εργασιακούς χώρους και κλάδους, η κυβέρνηση προωθεί στην πράξη την κατάργηση ουσιαστικά του θεσμού, επενδύοντας ταυτόχρονα στην προσδοκία των εργαζομένων ορισμένων χώρων για να συμπεριληφθούν στο νέο κατάλογο.
Η σημερινή επίθεση της κυβέρνησης θα αξιοποιήσει τα πολιτικά πορίσματα των προηγούμενων επιτροπών και ιδιαίτερα τα πορίσματα «Μπεχράκη» και «Λινού».
Οπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο αναπληρωτής υπουργός Εργασίας κ. Κουτρουμάνης στην έναρξη των εργασιών της Επιτροπής Κρίσεως ΒΑΕ (4/5/2011): «δεν ξεκινάμε σήμερα από μηδενική βάση, υπάρχουν τα πορίσματα από προηγούμενες επιτροπές, τα οποία χωρίς να μας δεσμεύουν μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε».

Η έλλειψη τεκμηριωμένων στοιχείων επαγγελματικής νοσηρότητας στη χώρα μας, η έλλειψη εκτιμήσεων επαγγελματικού κινδύνου και γενικότερα στοιχείων και μελετών που να τεκμηριώνουν την επικινδυνότητα σε μια σειρά κλάδους, ομολογείται σε όλες τις σχετικές εκθέσεις και συζητήσεις στο πλαίσιο των εκάστοτε επιτροπών αναθεώρησης των ΒΑΕ.

Η συζήτηση του ποια επαγγέλματα πρέπει ή όχι να μπουν στα ΒΑΕ (με υποκειμενικές εκτιμήσεις ή μόνο με βιβλιογραφικά δεδομένα), είναι η κερκόπορτα μέσω της οποίας επιχειρείται η μεγάλη συρρίκνωση και ουσιαστική κατάργηση αυτού του θεσμού πρόληψης της πρόωρης φθοράς της υγείας.
Είτε χωρίς κριτήρια, είτε με κριτήρια, που αφενός είναι αυθαίρετα και αφετέρου δεν έχουν καμία δυνατότητα εφαρμογής τους λόγω έλλειψης στοιχείων, ο στόχος είναι ένας: η αυθαίρετη αναθεώρηση της λίστας, η αλλοίωση του θεσμού και στην πράξη η σταδιακή κατάργησή του.
Η σκόπιμη έλλειψη στοιχείων και κριτηρίων για την επικινδυνότητα και ανθυγιεινότητα επαγγελμάτων, εργασιών κλπ. εξυπηρετεί τους εργοδότες και τις κυβερνήσεις τους στην προώθηση αυτού του στόχου.

Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στους χώρους δουλειάς

Η απουσία μέτρων υγείας και ασφάλειας σε συνδυασμό με την παράταση του ημερήσιου εργάσιμου χρόνου είτε με τη μορφή της υπερωρίας είτε με τη μορφή του σπαστού ωραρίου και της διπλής δουλειάς και την εντατικοποίηση της εργασίας, οδηγούν σε μεγάλο αριθμό εργατικών «ατυχημάτων» και επαγγελματικών ασθενειών.
Οι εργοδότες, με κριτήριο την κερδοφορία της επιχείρησης, δεν εφαρμόζουν ούτε τα στοιχειώδη μέτρα ΥΑΕ και φυσικά δεν εφαρμόζουν ούτε καν την υπάρχουσα νομοθεσία για την ΥΑΕ.
Στην πλειοψηφία των επιχειρήσεων δεν υπάρχει καν γραπτή εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου, ενώ δεν έχει θεσμοθετηθεί αποδεκτή μεθοδολογία εκτίμησης.
Το κεφάλαιο και οι κυβερνήσεις ΝΔ και ΠΑΣΟΚ έχουν φροντίσει να μην υπάρχουν αξιόπιστες μελέτες και κανένα σχεδόν επίσημο στοιχείο που να τεκμηριώνει ποια είναι και σε ποια έκταση η επίδραση των συνθηκών εργασίας στην ΥΑΕ στους διάφορους κλάδους.

Οι επαγγελματικές ασθένειες δεν καταγράφονται, απουσιάζουν πλήρως στοιχεία επαγγελματικής νοσηρότητας.
Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι ο αριθμός των θανάτων λόγω επαγγελματικής νόσου είναι τεράστιος, αν αναλογιστούμε τις επιπτώσεις από την έκθεση των εργαζομένων σε βλαπτικούς παράγοντες σύμφωνα και με τη διεθνή εμπειρία.
Αντίστοιχα, τα εργατικά «ατυχήματα» καταγράφονται ελλιπώς (δεν υπάρχει καμία καταγραφή σε κλάδους εκτός ΙΚΑ, αποκρύπτονται στοιχεία από τους εργοδότες σε όλους τους κλάδους, δεν γίνονται έλεγχοι).
Ακόμη όμως και με αυτά τα ελλιπή στοιχεία, είναι ενδεικτικό ότι από το 1999 μέχρι σήμερα περισσότεροι από 1.500 εργαζόμενοι έχουν πεθάνει σε ώρα εργασίας, ενώ χιλιάδες είναι οι εργαζόμενοι που έχουν τραυματιστεί σοβαρά.

Αντίστοιχα, η Ευρωπαϊκή Ενωση (η οποία ανησυχεί για το οικονομικό κόστος των εργατικών ατυχημάτων - επαγγελματικών ασθενειών και όχι για τη ζωή και την υγεία των εργαζομένων), ομολογεί ότι η στρατηγική της Λισαβόνας για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας των επιχειρήσεων γεννάει μεγάλες απειλές για τη ζωή και την ΥΑΕ.
Χαρακτηριστικά, στην έκθεση της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων «σχετικά με την κοινοτική στρατηγική 2007 - 2012 για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία», που ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αναφέρεται ότι: «μόνο το 2006 167.000 εργαζόμενοι έχασαν τη ζωή τους στην ΕΕ από εργατικά ατυχήματα ή ασθένειες που σχετίζονται με την εργασία και αυτό σημαίνει ότι έχουμε ένα νεκρό εργαζόμενο κάθε 3,5 λεπτά».

Σε αυτήν την κατάσταση συμβάλλει και η ελεγκτική δράση του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) που είναι τυπική, πολλές φορές εικονική.
Σε αυτό δεν συντελεί μόνο η έλλειψη προσωπικού και εξοπλισμού, η απουσία ενιαίας μεθοδολογίας ελέγχων, η απουσία δημόσιων υποδομών για την ΥΑΕ κλπ., αλλά κύρια ο προσανατολισμός του ΣΕΠΕ που δεν έχει στόχο τον ουσιαστικό έλεγχο της εργοδοτικής ευθύνης.
Αντίθετα, προέχει η κατεύθυνση της «συμφιλίωσης μεταξύ εργοδοτών - εργαζομένων», της μετατόπισης της εργοδοτικής ευθύνης στους τεχνικούς Ασφάλειας (TA), τους γιατρούς Εργασίας (IE), στους ίδιους τους εργαζόμενους, της όσο το δυνατόν μικρότερης επιβάρυνσης των επιχειρήσεων τόσο για την πρόληψη, όσο και για την αποκατάσταση - αποζημίωση.
Οι κατευθύνσεις που προωθούνται και σε νομοθετικό επίπεδο (π.χ. ν/σ αναμόρφωσης του ΣΕΠΕ) οδηγούν σε περαιτέρω προσπάθεια μετατόπισης της εργοδοτικής ευθύνης στους ΤΑ και τους ΙΕ.

Τα προβλήματα εφαρμογής του νομοθετικού πλαισίου, των σκόπιμων ελλείψεων αυτού ή και των αντεργατικών ρυθμίσεων προκειμένου να ενισχύεται η κερδοφορία των επιχειρήσεων, αναδεικνύουν ανάγλυφα την αρνητική κατάσταση ως προς την ΥΑΕ.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα: Ο αριθμός των ειδικευμένων ΙΕ είναι ελάχιστος, με βάση τις πραγματικές ανάγκες.
Διατηρείται το απαράδεκτο καθεστώς της άσκησης καθηκόντων ΙΕ από άλλες ειδικότητες. Προωθείται ακόμη περισσότερο η επιχειρηματική δραστηριότητα στον τομέα της ΥΑΕ με την ενίσχυση των ιδιωτικών ΕΞΥΠΠ (Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης). Οι προβλεπόμενες ώρες απασχόλησης του ΤΑ και του ΙΕ ανά επιχείρηση είναι ελάχιστες σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες. Οι ΙΕ και ΤΑ είναι σύμβουλοι του εργοδότη, οικονομικά εξαρτημένοι από αυτόν και συνεπώς υφίστανται και αυτοί την εργοδοτική πίεση, όπως και οι υπόλοιποι εργαζόμενοι. Εργάζονται με ελαστικές σχέσεις εργασίας, δεν έχουν τα απαραίτητα μεθοδολογικά εργαλεία, δεν υπάρχουν δημόσιες υποδομές του κράτους για ουσιαστική άσκηση των καθηκόντων τους κ.ά.

Επιπλέον, οι αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον που απορρέουν από τις κατευθύνσεις της ΕΕ και εφαρμόστηκαν από τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ - ΝΔ (ευέλικτη εργασία με συνεχείς αλλαγές χώρων, κλάδων και ωρών εργασίας, η ανασφάλιστη εργασία, η εργασία ανηλίκων, η μαθητεία, η πίεση χρόνου, η ταυτόχρονη εργασία πολλών συνεργείων εργολάβων σε επικίνδυνες εργασίες, η υπερωριακή απασχόληση κλπ.) αυξάνουν τους κινδύνους για την ΥΑΕ.
Ηδη τεκμηριώνεται ότι οι αλλαγές αυτές συνεπάγονται αύξηση των ψυχικών ασθενειών και άλλων νοσημάτων υγείας (προβλήματα καρδιαγγειακά, μυοσκελετικά, του πεπτικού και αναπαραγωγικού συστήματος, εκδήλωση διαφόρων μορφών καρκίνου κ.ά.), ενώ συνεπάγονται και αύξηση των εργατικών ατυχημάτων.
Από την άλλη, οι αλλαγές αυτές αυξάνουν τη δυσκολία ουσιαστικής εκτίμησης και πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου με τα υπάρχοντα μεθοδολογικά εργαλεία.
Για παράδειγμα, τα υφιστάμενα όρια έκθεσης των βλαπτικών παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος βασίζονται σε 8ωρη έκθεση.
Η σημερινή κατάσταση χαρακτηρίζεται από ελαστικά ωράρια και μέσω της διευθέτησης του ημερήσιου χρόνου εργασίας.
Οι αλλαγές από κλάδο σε κλάδο (π.χ. ενοικιαζόμενοι εργαζόμενοι, εργαζόμενοι εργολάβων) καθιστούν ανεφάρμοστη στην πράξη την εκτίμηση της έκθεσής τους σε βλαπτικούς παράγοντες (είτε αναφερόμαστε στις μετρήσεις στο εργασιακό περιβάλλον, είτε στον ιατρικό έλεγχο των εργαζομένων), ενώ ευέλικτες μορφές εργασίας - όπως οι μισθωτοί εργαζόμενοι με δελτίο παροχής υπηρεσιών - στην πράξη δεν καλύπτονται καν από την υπάρχουσα νομοθεσία ΥΑΕ γιατί θεωρούνται ελεύθεροι επαγγελματίες.
Επιπλέον, η γενικότερη επίθεση κατά των ασφαλιστικών δικαιωμάτων και ιδιαίτερα η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, δημιουργεί νέες ομάδες εργαζομένων, μεγάλης ηλικίας, που είναι περισσότερο ευάλωτες στους κινδύνους που προκαλούν οι εργασιακές συνθήκες.

Η υποβάθμιση και η μείωση των παροχών υγείας από τα ασφαλιστικά ταμεία, η εμπορευματοποίηση του δημόσιου συστήματος Υγείας - Πρόνοιας, κάνουν ακόμη πιο δύσκολη και ακριβή την αποκατάσταση της υγείας των εργαζομένων, ακόμη περισσότερο αυτών που εργάζονται σε βαριές και ανθυγιεινές εργασίες ή που είναι θύματα εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών.

Μύθοι και πραγματικότητα

Στις δυο αυτές δεκαετίες έχουν χρησιμοποιηθεί διάφοροι «μύθοι» για να τεκμηριωθεί η ανάγκη κατάργησης του θεσμού ή αλλοίωσης αυτού που τελικά θα οδηγήσει στην κατάργησή του. Οι πρωταγωνιστές της προσπάθειας αυτής επικεντρώνουν στα εξής:

1. «Η ύπαρξη εκτεταμένης νομοθεσίας και η εξέλιξη της τεχνολογίας, έχει σαν αποτέλεσμα τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Γεγονός που καθιστά αναχρονιστικό το θεσμό των ΒΑΕ»...

Η εργατική νομοθεσία στον καπιταλισμό είναι λιγότερο ή περισσότερο αντεργατική ανάλογα και με τους συσχετισμούς δύναμης, το επίπεδο ανάπτυξης της ταξικής πάλης, μέσα από την οποία η εργατική τάξη μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να αποσπά κάποιες κατακτήσεις και ευνοϊκές ρυθμίσεις.

Είναι γνωστό ότι η νομοθεσία για την Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας (ΥΑΕ) έχει θεσμοθετηθεί από το 1985, αλλά στην Ελλάδα δεν εφαρμόζεται ούτε στα πιο στοιχειώδη σημεία της.

Ο κρατικός έλεγχος για την κατάσταση που επικρατεί στις επιχειρήσεις είναι σχεδόν ανύπαρκτος και δεν προσανατολίζεται στην εργοδοτική ευθύνη.
Ενώ η αναμόρφωση της νομοθεσίας και σε κοινοτικό επίπεδο - στις περισσότερες περιπτώσεις - είναι στην κατεύθυνση ενίσχυσης της διαχείρισης των κινδύνων και όχι πρόληψής τους.

Επιπρόσθετα, συχνά η αναμόρφωση οδηγεί σε επιδείνωση των όρων και προδιαγραφών προστασίας των εργαζομένων και όχι στο αντίθετο.

Σε σχέση με την εξέλιξη της τεχνολογίας, όσο τα μέσα παραγωγής είναι στα χέρια των καπιταλιστών η τεχνολογία θα χρησιμοποιείται μόνο για την αύξηση των κερδών τους.

Εξάλλου, η σύγχρονη τεχνολογία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μια σειρά από παράγοντες κινδύνου για την υγεία των εργαζομένων όπως π.χ. η νυχτερινή εργασία, η εργασία σε βάρδιες που επιφέρουν μεγαλύτερη φθορά στην υγεία.

Επιπλέον, οι υποστηριχτές αυτής της θέσης αποσιωπούν σκόπιμα τις ακόλουθες παραμέτρους:

α) Το γεγονός ότι η τεχνολογική εξέλιξη φέρνει στο προσκήνιο νέα προβλήματα σε σχέση με τον επαγγελματικό κίνδυνο, αφού η επιλογή και η χρήση της νέας τεχνολογίας καθορίζονται με κριτήριο τη μεγιστοποίηση του κέρδους του κεφαλαιοκράτη.

Π.χ. κάθε χρόνο κυκλοφορούν πάνω από 10.000 νέες χημικές ουσίες και για καμιά από αυτές - πριν κυκλοφορήσει ελεύθερα στην αγορά - δεν έχουν ολοκληρωθεί οι εξετάσεις που θα έκριναν αν η χρήση τους είναι ασφαλής για τον άνθρωπο και το περιβάλλον.

β) Τη μη εφαρμογή των τεχνολογικών επιτευγμάτων ή το χαμηλό επίπεδο τεχνολογικού εκσυγχρονισμού σε μια σειρά βιομηχανικούς κλάδους της χώρας μας.

Τίθεται επομένως το ερώτημα: πώς τεκμηριώνεται αυτή η βελτίωση, τη στιγμή που και οι ίδιοι παραδέχονται ότι δεν υπάρχουν επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία για την επικινδυνότητα στους χώρους εργασίας;
Στην πραγματικότητα στη χώρα μας, όπως περιγράψαμε, σημειώνεται επιδείνωση των συνθηκών και των όρων εργασίας, όπως και των όρων προστασίας της υγείας και ασφάλειας του συνόλου των εργαζομένων.

Η αντίληψη της δήθεν «βελτίωσης» των συνθηκών εργασίας εδράζεται, στην κυρίαρχη αντίληψη στον καπιταλισμό για το τι είναι υγεία.
Η υγεία του εργαζόμενου στον καπιταλισμό απειλείται πριν από όλα από τον αλλοτριωμένο χαρακτήρα της ίδιας της εργασίας του.
Η προστασία του εργαζόμενου από τον επαγγελματικό κίνδυνο αντιμετωπίζεται με ριζικά διαφορετικά κριτήρια από τις δυνάμεις του κεφαλαίου και της εργασίας.
Το κεφάλαιο ενδιαφέρεται για το ανώτατο όριο που μπορεί να εκμεταλλευτεί την εργατική δύναμη σε μια εργάσιμη ημέρα και όχι για τη διάρκεια ζωής της εργατικής δύναμης του συγκεκριμένου εργαζόμενου.
Στην καλύτερη περίπτωση, ο κεφαλαιοκράτης σταματά να παίρνει μέτρα ασφάλειας μόλις το κόστος πρόληψης ξεπεράσει το κόστος του εργατικού ατυχήματος για τον ίδιο.
Η συγκεκριμένη προσέγγιση του ζητήματος, σύμφωνα με τις ανάγκες και τα συμφέροντα του κεφαλαίου, αποτυπώνεται και στην αντίληψη για την υγεία, που εστιάζει το πρόβλημα στη διατήρηση της εργατικής ικανότητας για την παραγωγή υπεραξίας.
Με βάση αυτή την άποψη, η υγεία του ανθρώπου περιορίζεται στην απουσία ασθένειας ή αναπηρίας. Αντίθετα, για το ταξικό εργατικό κίνημα η υγεία είναι η κατάσταση πλήρους σωματικής, πνευματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας, και η προστασία της αποτελεί σημαντικό μέτωπο πάλης.

Συμπερασματικά, στις σημερινές συνθήκες όχι μόνο δεν έχουμε βελτίωση των συνθηκών και όρων εργασίας για το σύνολο των εργαζομένων, αλλά ακριβώς το αντίθετο.
Η υγεία του φθηνού, ευέλικτου, διά βίου καταρτίσιμου και περιπλανώμενου εργαζόμενου κινδυνεύει συνολικά από το κεφάλαιο.

2. «Τα ΒΑΕ στην πράξη αποτελούν αποδοχή της φθοράς της υγείας από τους εργαζόμενους, με "αντάλλαγμα" το ανθυγιεινό επίδομα»...

Οι υποστηρικτές αυτής της θέσης προσπαθούν να αποκρύψουν ότι τα βασικά στοιχεία του θεσμού των ΒΑΕ είναι ο μειωμένος ημερήσιος χρόνος εργασίας και τα μειωμένα χρόνια για τη συνταξιοδότηση.
Η μειωμένη επαφή με τους βλαπτικούς παράγοντες, αποτελούν ένα αναντικατάστατο, με τα σημερινά δεδομένα, μέτρο στις κατηγορίες εκείνες των εργαζομένων που παρουσιάζουν πρόωρη φθορά της υγείας τους λόγω του επίπονου, κουραστικού και ανθυγιεινού χαρακτήρα της εργασίας τους.

3. «Ο θεσμός δεν εφαρμόζεται στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες»...

Χρησιμοποιούν αυτό το επιχείρημα, επικαλούμενοι καπιταλιστικά ανεπτυγμένες χώρες (Γερμανία, Βέλγιο, Γαλλία κλπ.), ως «αποδεικτικό» στοιχείο για το ότι τάχα ο θεσμός των ΒΑΕ είναι αναχρονιστικός.
Η θέση αυτή δεν είναι βάσιμη διότι σε άλλες χώρες η προστασία των εργαζομένων από ειδικούς επαγγελματικούς κινδύνους αντιμετωπίζεται με διάφορους τρόπους.
Για παράδειγμα, στη Γερμανία έχουν εκδοθεί και ενεργοποιηθεί επαγγελματικοί ομοσπονδιακοί κώδικες για υποχρεωτικές προληπτικές ιατρικές εξετάσεις που καλύπτουν περίπου 45 είδη συνθηκών επαγγελματικού κινδύνου.
Επίσης συνταξιοδοτήσεις με μειωμένο όριο ηλικίας προβλέπονται σε αρκετές ευρωπαϊκές καπιταλιστικές χώρες.

Για το ΚΚΕ κριτήριο είναι η προστασία της υγείας της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων και όχι η ευθυγράμμιση με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα, πολύ περισσότερο όταν αναφερόμαστε σε ρυθμίσεις που είναι ξεκάθαρα αντεργατικές.
Από αυτήν την οπτική γωνία, αναχρονιστικό για τους κομμουνιστές και τους εργαζόμενους είναι ότι σε μια σειρά ευρωπαϊκές χώρες δεν έχουν ληφθεί μέτρα για πρόωρη συνταξιοδότηση όλων των εργαζομένων που δουλεύουν σε βαριά και ανθυγιεινά επαγγέλματα.
Αναχρονιστικό είναι ότι σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της στρατηγικής της Λισαβόνας, ήδη στα περισσότερα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης αυξάνονται τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης.
Το γεγονός αυτό δε σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι δεν εργάζονται σε συνθήκες αυξημένης ανθυγιεινότητας και επικινδυνότητας.
Ιδιαίτερα σήμερα, που με αφορμή την καπιταλιστική οικονομική κρίση και στο έδαφος της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών μονοπωλιακών ομίλων, για να ανταγωνιστούν στη διεθνή αγορά, υπάρχει επιδείνωση των συνθηκών εργασίας και σ' αυτές τις χώρες.

Πέρα από τα παραπάνω, η σύγκριση αυτή είναι ως ένα βαθμό αυθαίρετη, γιατί αφορά ανόμοια επίπεδα τεχνολογικής εξέλιξης της παραγωγικής διαδικασίας, με διαφορετικά επίπεδα εφαρμογής των διεθνών προδιαγραφών για την προστασία της ΥΑΕ.
Οι πολιτικοί και άλλοι εκπρόσωποι των συμφερόντων του κεφαλαίου, όχι τυχαία συγκρίνουν τα δεδομένα που υπάρχουν ανάμεσα στις «ευρωπαϊκές» χώρες, γιατί έτσι κρύβουν το γεγονός ότι πρόκειται για καπιταλιστικές ευρωπαϊκές χώρες, όπου η σύγκριση γίνεται πάντα από την πλευρά των συμφερόντων της κυρίαρχης αστικής τάξης.
Τους βοηθάει αυτός ο τρόπος να προωθούν την αντίληψη του «κοινού συμφέροντος» μεταξύ εκμεταλλευτών και εκμεταλλευομένων, να βλέπει η εργατική τάξη τα συμφέροντά της φιλτραρισμένα και σύμφωνα με τις επιδιώξεις των καπιταλιστών και του κράτους τους.

Γι' αυτό έχει αξία να αναδείξουμε και να συγκρίνουμε βασικά ζητήματα σχετικά με την Υγεία και Ασφάλεια της Εργασίας (ΥΑΕ) στις συνθήκες οικοδόμησης του Σοσιαλισμού, εκεί δηλαδή που η εργατική τάξη έχει την εξουσία.

Στο Σοσιαλισμό, όπου παύει η εργατική δύναμη να είναι εμπόρευμα και ο σκοπός της παραγωγής είναι η ικανοποίηση των διευρυνόμενων κοινωνικών αναγκών και όχι του καπιταλιστικού κέρδους, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις, ώστε η προάσπιση και προαγωγή της υγείας να αποτελεί συστατικό στοιχείο στην παραγωγική διαδικασία.
Να μην αποτελεί εμπόδιο, αλλά προαπαιτούμενο και σκοπό της ανάπτυξης.
Γι' αυτό τα μέτρα για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων έχουν μαζικό, καθολικό χαρακτήρα, με εξειδίκευση και αξιοποίηση όλων των επιστημονικών και τεχνικών μέσων που μπορούν να διατεθούν, ανάλογα με το επίπεδο ανάπτυξης.

Η κατάργηση της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης στους χώρους δουλειάς περιορίζει την πρόωρη καταπόνηση των δυνάμεων και της υγείας των εργαζόμενων.
Στη Σοβιετική Ενωση από το 1956 εφαρμοζόταν 5ήμερη εβδομάδα εργασίας, 7ωρης ή 6ωρης εργάσιμης ημέρας και με ηλικία συνταξιοδότησης στα 55 για τις γυναίκες και στα 60 για τους άνδρες.
Η νυκτερινή βάρδια ήταν μειωμένη κατά 1 ώρα, ενώ οι έγκυες απαλλάσσονταν από αυτήν, όπως και από τις υπερωρίες, και εάν συνέτρεχε λόγος τις μετέθεταν σε πιο ελαφριές δουλειές.
Στα 50 επιστημονικά ερευνητικά ινστιτούτα υγείας και προστασίας της εργασίας, έκαναν έρευνες που αποσκοπούσαν στην εξασφάλιση ευνοϊκών συνθηκών εργασίας στις γυναίκες και στην προφύλαξη της υγείας τους.
Στο πρώτο μισό της δεκαετίας του '80 είχαν μειωθεί κατά 20% τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες.
Η Επιθεώρηση κάθε κλαδικού συνδικάτου μπορούσε να αναστείλει τη λειτουργία τμήματος ή και ολόκληρου του εργοστάσιου, όταν δεν τηρούνταν οι κανονισμοί της προστασίας και ασφάλειας της εργασίας.

Στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία (ΓΛΔ), οι επιχειρήσεις με πάνω από 4.000 εργαζόμενους διέθεταν δική τους πολυκλινική με όλα τα σύγχρονα μέσα.
Οι υπηρεσίες των επιχειρήσεων φρόντιζαν για την προστασία της υγείας των εργαζομένων με βαριά σωματική δουλειά, σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας, σκόνης, τοξικών υλικών, θορύβου ή αυτούς που δούλευαν σε βάρδιες.
Οι επιτροπές των συνδικάτων είχαν δικαιοδοσία και εξασφάλιζαν για 3 βδομάδες τελείως δωρεάν ανάπαυση κατά προτεραιότητα στους εργαζόμενους που έκαναν βαριές δουλειές, βάρδιες, στους πολύτεκνους.
Το στοιχείο των προληπτικών περιοδικών εξετάσεων, υποχρεωτικών για όλους, ήταν χαρακτηριστικό του απολύτως δωρεάν κρατικού συστήματος Υγείας, όπως και κάθε είδους προληπτική, θεραπευτική και φαρμακευτική αγωγή.

Θέσεις του ΚΚΕ για τα ΒΑΕ

Οι εργαζόμενοι διαπιστώνουν ότι, παρά την αύξηση του πλούτου και της παραγωγικότητας της εργασίας, παρά τα επιστημονικά - τεχνολογικά επιτεύγματα, η κατάσταση στους εργασιακούς χώρους χειροτερεύει, η εκμετάλλευση εντείνεται, για να αυξηθούν τα κέρδη της πλουτοκρατίας που έχει στα χέρια της τα μέσα παραγωγής.

Στη σημερινή φάση της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, συνυπάρχει η σφοδρή επίθεση του κεφαλαίου, που οδηγεί στην απαξίωση και καταστροφή της εργατικής δύναμης, της βασικής παραγωγικής δύναμης, μαζί με τη δυνατότητα και αναγκαιότητα της αποκάλυψης και της συνειδητοποίησης από ευρύτερα εργατικά και λαϊκά στρώματα, ότι ο αγώνας για να αντιμετωπιστεί και να ανατραπεί αυτή η κατάσταση συνδέεται με την προοπτική κατάργησης της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής από τους κεφαλαιοκράτες και τη μετατροπή τους σε λαϊκή περιουσία.

Σήμερα, με την αύξηση της ανεργίας, την παράταση του ημερήσιου εργάσιμου χρόνου, την τάση γενίκευσης των ελαστικών μορφών απασχόλησης, την εκ περιτροπής εργασία και την εντατικοποίησή της, προκαλείται όξυνση των προβλημάτων ΥΑΕ και εμφάνιση νέων.
Η υπερκατανάλωση και η φθορά της εργατικής δύναμης, η χρησιμοποίηση ανήλικης εργασίας, οι βλάβες στην υγεία, οι επαγγελματικές ασθένειες και τα εργατικά ατυχήματα επιδρούν καθοριστικά στη γενικότερη κατάσταση της εργατικής τάξης, των νέων και των γυναικών που ανήκουν σ' αυτήν.
Σημαδεύουν τη ζωή των εργατικών λαϊκών οικογενειών.
Επομένως, είναι απαραίτητο να δυναμώσει η πάλη για λήψη μέτρων για την προστασία της ΥΑΕ, την πρόληψη των επαγγελματικών ασθενειών και των εργατικών ατυχημάτων, τη λειτουργία δημόσιων δωρεάν υπηρεσιών ΥΑΕ.
Πάλη για πλήρη, μόνιμη και σταθερή εργασία, με μείωση του ημερήσιου χρόνου, του ηλικιακού ορίου συνταξιοδότησης, αύξηση των αδειών κλπ., σε όλα τα επαγγέλματα και σε όλους τους χώρους εργασίας, για όλους τους μισθωτούς, τους αυτοαπασχολούμενους ΕΒΕ και αγρότες.

Ιδιαίτερα πρέπει να δίνεται προσοχή στην προστασία της ΥΑΕ των γυναικών.

Οι βλαπτικοί παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος έχουν πιο σύνθετες συνέπειες για τις γυναίκες.

Συνδέονται άμεσα με την ικανότητα του οργανισμού της γυναίκας να συλλάβει, να κυοφορήσει και να γεννήσει με ασφάλεια ένα υγιές παιδί.

Οταν αυτές οι βιολογικές λειτουργίες διαταράσσονται, πολλαπλασιάζονται οι κίνδυνοι και για τη γυναίκα και για το παιδί.

Η έκθεση σε δονήσεις και κραδασμούς, για παράδειγμα, δημιουργεί σημαντικά προβλήματα στο ανατομικό σύστημα της γυναίκας, προβλήματα στην περίοδο της εγκυμοσύνης.

Πολλές γυναίκες απασχολούνται σε επαγγέλματα υψηλού κινδύνου, όπως οι κομμώτριες, επάγγελμα που ο διεθνής οργανισμός για την έρευνα για τον καρκίνο κατατάσσει στις δυνητικά καρκινογόνες παραγωγικές διαδικασίες, λόγω της συχνής και μεγάλης έκθεσης σε χημικές ουσίες.

Ολοι αυτοί οι κίνδυνοι, σε συνδυασμό με τη συσσώρευση σωματικής και ψυχικής κόπωσης, λόγω των πολλαπλών υποχρεώσεων που έχει η γυναίκα στον καπιταλισμό, αφού - ελλείψει κρατικής μέριμνας - επιφορτίζεται με τη φροντίδα των ηλικιωμένων, την ανατροφή των παιδιών, το νοικοκυριό κ.ά., είναι φυσικό να επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο την υγεία της.

Το ΚΚΕ υποστηρίζει ότι όλοι οι επαγγελματικοί κίνδυνοι πρέπει να αντιμετωπίζονται με όλα τα υπάρχοντα συλλογικά μέτρα στην πηγή τους, με στόχο την εξάλειψή τους (εγγενής ασφάλεια) και όχι την απλή διαχείρισή τους.

Ομως, παρά τη λήψη των μέτρων ΥΑΕ, υπάρχουν παραγωγικές δραστηριότητες, κλάδοι, επαγγέλματα κλπ., που έχουν υψηλούς ή υψηλότερους κινδύνους, συγκριτικά αυξημένη και πρόωρη φθορά της εργατικής δύναμης και επιβάρυνση της υγείας των εργαζομένων.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, μέσω της πρόωρης συνταξιοδότησης, αλλά και με τη μείωση του ημερήσιου εργάσιμου χρόνου, της αύξησης των ημερών άδειας κλπ., μπορεί να υπάρξει μειωμένη έκθεση των εργαζομένων στους κινδύνους και πρόληψη της πρόωρης φθοράς της υγείας τους.

Ο θεσμός των ΒΑΕ, που αποτελεί μια σοβαρή αμυντική κατάκτηση της εργατικής τάξης, προκειμένου να περιορίζεται σ' ένα βαθμό η πρόωρη φθορά της υγείας και της εργατικής δύναμης, αποτελεί για το κεφάλαιο εμπόδιο στις συνθήκες έντασης του ανταγωνισμού, ο οποίος απαιτεί ακόμα πιο φθηνή εργατική δύναμη.
Η οικονομική κρίση, που αποτέλεσμά της είναι η αύξηση της μαζικής ανεργίας, δημιουργεί συνθήκες έντονης πίεσης για υποχωρήσεις και συμβιβασμούς της εργατικής τάξης, αφού μεγαλώνει το τμήμα του «εφεδρικού στρατού» των ανέργων, από το οποίο μπορεί να αντλήσει το κεφάλαιο για εκμετάλλευση.
Επιπρόσθετα, έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα ισχυρό μέτωπο πολιτικών και συνδικαλιστικών δυνάμεων, με επεξεργασμένη επιχειρηματολογία στήριξης των επιδιώξεων του κεφαλαίου για κατάργηση ουσιαστικά των ΒΑΕ ή δυνάμεων που προωθούν τη συναίνεση, που οδηγεί τελικά στο ίδιο αποτέλεσμα.

Από αυτή τη σκοπιά, οι εργαζόμενοι όχι μόνο δεν μπορούν να αποδεχτούν την κατάργηση του θεσμού των ΒΑΕ που προωθείται από την κυβέρνηση σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της ΕΕ και της άρχουσας τάξης, αλλά έχουν υποχρέωση να απαιτήσουν τη διεύρυνσή του, εκεί όπου απαιτείται, και να διεκδικήσουν ουσιαστικά μέτρα για την ΥΑΕ.
Να παλέψουν για μείωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, μείωση του εργάσιμου χρόνου και δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου.

Η επικινδυνότητα και ανθυγιεινότητα ενός επαγγέλματος/ χώρου εργασίας μπορεί και πρέπει να τεκμηριώνεται αντικειμενικά με επιστημονικά κριτήρια.

Βέβαια, η επιστημονική γνώση και κατ' επέκταση η επιστημονική τεκμηρίωση χρησιμοποιείται για την εξυπηρέτηση ταξικών συμφερόντων.

Η εργατική τάξη και το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα πρέπει να αξιοποιούν την επιστημονική γνώση στην ταξική πάλη, με στόχο την εξυπηρέτηση των λαϊκών αναγκών.

Χρειάζεται να αποσαφηνιστούν τα επιστημονικά κριτήρια, με βάση τα οποία κρίνονται τα ΒΑΕ.

Η ύπαρξη μιας σειράς εργασιακών δραστηριοτήτων και όρων απασχόλησης, που παρουσιάζουν συγκριτικά αυξημένη επικινδυνότητα για την υγεία του εργαζόμενου, πρέπει να τεκμηριώνεται επιστημονικά και να επιβεβαιώνεται από:

α) Τη στατιστική έρευνα (δείκτες γενικής νοσηρότητας, θνησιμότητας κλπ. κατά επάγγελμα και παραγωγική δραστηριότητα).

β) Τους δείκτες επαγγελματικής νοσηρότητας (αριθμός εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών).

γ) Τη μελέτη των υφιστάμενων συνθηκών εργασίας σε σχέση με εθνικά ή διεθνή πρότυπα (ποσοτικές και ποιοτικές μετρήσεις - εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου κλπ.).

Σήμερα δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις μιας ολοκληρωμένης εκτίμησης της επικινδυνότητας (δημόσιες υποδομές, αξιόπιστα στοιχεία επαγγελματικής νοσηρότητας, αποδεκτές μεθοδολογίες εκτίμησης, ολοκληρωμένες μελέτες με επιστημονική τεκμηρίωση κλπ.) πολύ περισσότερο που δεν υπάρχει ούτε η στοιχειώδης καταγραφή επαγγελματικών ασθενειών, που θεωρούνται ως «κοινή νόσος».

Η μελέτη και τα κριτήρια πρέπει να εφαρμόζονται στη βάση δραστηριοτήτων και επαγγελμάτων με όμοιες συνθήκες και επαγγελματικούς κινδύνους και να γενικεύονται στο βαθμό που επικρατούν ομοιογενείς συνθήκες εργασίας.

Οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να δεχτούν διαφορετική αντιμετώπιση και διαχωρισμό ανάμεσα σε αυτούς που εργάζονται σε ίδιες συνθήκες εργασίας και εκτίθενται σε ίδιους επαγγελματικούς κινδύνους για την υγεία και την ασφάλειά τους.

Δηλαδή, δεν μπορούν να υπάρχουν διαφορετικά κριτήρια και διαφορετική αντιμετώπιση ανάμεσα στους ιδιωτικούς υπαλλήλους και τους δημόσιους υπαλλήλους του ίδιου κλάδου, σε ό,τι αφορά την ένταξή τους στα ΒΑΕ (π.χ. νοσηλευτές) ή ανάμεσα σε διαφορετικές ειδικότητες ενώ εργάζονται στον ίδιο χώρο (π.χ. μηχανικοί και οικοδόμοι στα εργοτάξια ή νοσηλευτής, καθαρίστρια, διοικητικός υπάλληλος στο ακτινολογικό εργαστήριο).

Δεν μπορεί επίσης να υπάρχει διαφορετική αντιμετώπιση ανάλογα με το μορφωτικό επίπεδο (υπήρξε αυτή η προσέγγιση στα «κριτήρια» της επιτροπής Μπεχράκη), κάτι που μεταφέρει την ευθύνη για την έκθεση στο βλαπτικό εργασιακό περιβάλλον και την ευθύνη για την πρόληψη στον ίδιο τον εργαζόμενο, ενώ αυτό αποτελεί εργοδοτική ευθύνη.

Τα ΒΑΕ αποτελούν θεσμό που συνδέεται σήμερα με το ΙΚΑ (ασφάλιστρο εργοδότη κλπ).

Οι ΕΒΕ και οι αγρότες δεν έχουν κατοχυρώσει την ένταξή τους σε νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία από τον επαγγελματικό κίνδυνο.

Χρειάζεται να ανοίξει το ζήτημα της ΥΑΕ σ' αυτούς τους χώρους, με την αναγκαία επεξεργασία που απαιτείται.

Η αυξημένη φθορά της υγείας των εργαζομένων στα ΒΑΕ και οι αυξημένες ανάγκες για αναπλήρωση της εργατικής τους δύναμης αναδεικνύουν την ανάγκη, σε αυτά τα συγκριτικά πιο επιβαρυμένα επαγγέλματα, κλάδους κλπ., ο αγώνας για την υπεράσπιση της πρόωρης συνταξιοδότησης να συνδυάζεται με τον αγώνα για να διεκδικηθούν επιπρόσθετες μέρες άδειας, επιπλέον μειωμένος χρόνος εργασίας, επιπρόσθετα μέτρα ΥΑΕ, συχνότερη ιατρική παρακολούθηση και μέριμνα, αυξημένες αποδοχές κλπ.

Η θέση του ΚΚΕ για την εφαρμογή των ΒΑΕ, για τις εισφορές και τις παροχές ακολουθεί τη γενική θέση του Κόμματός μας για το κοινωνικοασφαλιστικό σύστημα.

Σήμερα στα ΒΑΕ τα ασφάλιστρα βαραίνουν κατά κύριο λόγο τον εργαζόμενο και λιγότερο τον εργοδότη.

Είναι πολύ επίκαιρος και αναγκαίος ο στόχος για σταδιακή μείωση μέχρι κατάργηση των εισφορών των εργαζομένων για τον κλάδο της σύνταξης και καταβολή του ασφαλίστρου των ΒΑΕ από τους εργοδότες και το κράτος.

Αντίστοιχα, για όσους κλάδους ενταχθούν στα ΒΑΕ, να μην κληθούν οι εργαζόμενοι να πληρώσουν το επασφάλιστρο, όπως έγινε στους ΟΤΑ.

Τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι αναδεικνύουν την αναγκαιότητα της έντασης της πάλης για ένα αποκλειστικά δημόσιο - δωρεάν σύστημα Υγείας, με προσανατολισμό στην πρόληψη, και για το λόγο αυτό είναι πολύ επίκαιρη η πρόταση του ΚΚΕ για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ).

Η έννοια της ΠΦΥ περιέχει το σύνολο των υπηρεσιών Υγείας που στοχεύουν στην πρόληψη, περίθαλψη, προαγωγή της υγείας του ανθρώπου και συνδέονται με το οικογενειακό περιβάλλον, τον τόπο κατοικίας, το σχολείο, το εργασιακό περιβάλλον κ.ά., λαμβάνοντας υπόψη ότι μια σειρά κοινωνικοί παράγοντες, στους οποίους καθοριστικό ρόλο έχουν οι συνθήκες εργασίας, επιδρούν στην υγεία των εργαζομένων, πολύ περισσότερο των εργαζομένων στα ΒΑΕ.

Ειδικότερα, όσον αφορά στα μέτρα για την ΥΑΕ, σύμφωνα με την πρόταση του ΚΚΕ, για να υπηρετηθούν οι ανάγκες των εργαζομένων απαιτούνται συγκεκριμένες υπηρεσίες που αφορούν:

-- Την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου.
Την έγκαιρη διάγνωση και ιατρική παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων, εξειδικευμένη με βάση τους συγκεκριμένους κάθε φορά παράγοντες κινδύνου.
Τη θεραπευτική αντιμετώπιση και αποκατάσταση των θυμάτων επαγγελματικής ασθένειας ή και εργατικού ατυχήματος.
Την πληροφόρηση, ενημέρωση και εκπαίδευση των εργαζομένων για το περιεχόμενο της επικινδυνότητας κάθε παράγοντα, όπως επίσης και για το είδος των μέτρων συλλογικής και ατομικής προστασίας για την εξουδετέρωσή τους.

-- Τις υποδομές και τη στελέχωση με ειδικούς επιστήμονες: γιατρούς Εργασίας, τεχνικούς Ασφαλείας, επόπτες Δημόσιας Υγείας κ.ά.
Οι σχετικές υπηρεσίες, εργαστήρια, εξοπλισμός, κλινικές κλπ. καλύπτονται σε πρωτοβάθμιο, δευτεροβάθμιο και τριτοβάθμιο επίπεδο οργάνωσης, ενταγμένες οργανικά στο ενιαίο Δημόσιο Δωρεάν Σύστημα Υγείας (κέντρα υγείας, νοσοκομεία, ειδικά κέντρα). Ειδικότερα σε ό,τι αφορά το πρωτοβάθμιο επίπεδο συγκρότησης των υπηρεσιών, αυτές μπορούν να έχουν χαρακτηριστικά τοπικά και κλαδικά.
Είναι προφανές ότι στον τομέα αυτό καταργείται κάθε επιχειρηματική δράση, γι' αυτό αποτελεί άμεσο στόχο πάλης η κατάργηση των Εξωτερικών Υπηρεσιών Προστασίας και Πρόληψης (ΕΞΥΠΠ).
Η δαπάνη του συνόλου της συγκεκριμένης δραστηριότητας θα καλύπτεται από τον κρατικό προϋπολογισμό και το ασφάλιστρο επαγγελματικού κινδύνου κατά επιχείρηση και κλάδο, που θα καταβάλλει η εργοδοσία ανάλογα με τις συνθήκες εργασίας και την επάρκεια των μέτρων για την προστασία της ΥΑΕ.

-- Την άσκηση ελέγχου από το κράτος για τη συνδυασμένη εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου που αφορά την ΥΑΕ (επιθεωρητές Εργασίας, υγειονομικοί και τεχνικοί) με προσανατολισμό στην εργοδοτική ευθύνη.

Η προσπάθεια αποχαρακτηρισμού των ΒΑΕ αποτελεί πλευρά της κυρίαρχης πολιτικής, που κλιμακώνει την επίθεση στο σύνολο των δικαιωμάτων μας.

Απαιτεί τη σύγκρουση με τις επιλογές της ΕΕ και της άρχουσας τάξης.

Γι' αυτό και είναι υποκριτική η δήθεν υπεράσπιση του θεσμού από τις δυνάμεις του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ και τις συμβιβασμένες ηγεσίες των ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ, που έχουν βάλει πλάτη στο να περάσουν οι αντεργατικές επιλογές της ΕΕ και δεν αναδεικνύουν την αναγκαιότητα της αντιπαράθεσης, της σύγκρουσης με αυτές τις κατευθύνσεις, που εξυπηρετούν το κεφάλαιο.

Η πάλη για τα ΒΑΕ είναι μέρος της πάλης για τα εργασιακά, ασφαλιστικά δικαιώματα, για την πρόληψη και προστασία της υγείας των εργαζομένων.
Για το λόγο αυτό αποκτούν ιδιαίτερη σημασία οι στόχοι πάλης, με τους οποίους πρέπει να δώσουν οι εργαζόμενοι τη μάχη ενάντια στην αντεργατική επίθεση της κυβέρνησης και των δυνάμεων του κεφαλαίου.
Η μάχη αυτή θα είναι αποτελεσματική όταν συνδέεται με την προοπτική κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, με την κατάκτηση της εξουσίας από την εργατική τάξη και τους συμμάχους της, ώστε να σχεδιαστεί κεντρικά η ανάπτυξη που θα υπηρετεί τις κοινωνικές ανάγκες.

Αλλα κουραγιο...



υσ Στόχοι πάλης

Να μην αποχαρακτηριστούν τα Βαρέα Ανθυγιεινά Επαγγέλματα (εκτός αυτών που έχουν εκλείψει).

Να μην περάσει ο διαχωρισμός ανάμεσα σε παλιούς και νέους εργαζόμενους. Να διευρυνθεί ο θεσμός των ΒΑΕ σε όλους τους εργαζόμενους, όλων των κλάδων και ειδικοτήτων που δουλεύουν σε τέτοιες συνθήκες και ανεξάρτητα σε ποιο ασφαλιστικό φορέα ανήκουν (ομοιογενείς συνθήκες).

Μόνιμη, Πλήρης, Σταθερή εργασία.

Μείωση του χρόνου εργασίας για τα ΒΑΕ 6ωρο/5ήμερο/30ωρο και αύξηση των ημερών αδείας.

Κατάργηση των ελαστικών ωραρίων και ελαστικών μορφών εργασίας.

Καθιέρωση επιδόματος Βαριάς Ανθυγιεινής Εργασίας.

Μείωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης στα 50 για τις γυναίκες και 55 για τους άντρες που εργάζονται στα ΒΑΕ.

Κατάργηση όλων των αντιασφαλιστικών νόμων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Αποκλειστικά δημόσιο - δωρεάν σύστημα Υγείας - Πρόνοιας και κατάργηση κάθε επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Υγεία, την Πρόνοια, την Ασφάλιση.

Δημιουργία κρατικού σώματος Ιατρών Εργασίας και Τεχνικών Ασφαλείας, στο πλαίσιο ενός αποκλειστικά δημόσιου δωρεάν συστήματος Υγείας.

Κατάργηση των ιδιωτικών ΕΞΥΠΠ και κάθε επιχειρηματικής δραστηριότητας στο χώρο της ΥΑΕ. Δημιουργία δημόσιων υποδομών ΥΑΕ.

Λήψη όλων των μέτρων για την ασφάλεια εγκαταστάσεων και την πρόληψη εργατικών ατυχημάτων και ατυχημάτων μεγάλης έκτασης, για την πρόληψη της έκθεσης των εργαζομένων σε βλαπτικούς παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος (σκόνες, ίνες, χημικές ουσίες, θόρυβος, ακτινοβολίες, ακραίες θερμοκρασίες κλπ.) και την πρόληψη δημιουργίας επαγγελματικών ασθενειών, καθώς και για την ύπαρξη των απαραίτητων υποδομών υγιεινής.

Τακτικές, υποχρεωτικές, δωρεάν ιατρικές εξετάσεις.

Συστηματική παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων, με ιδιαίτερη φροντίδα στις εγκύους και γενικότερα στις εργαζόμενες γυναίκες.

Απαγόρευση της νυχτερινής εργασίας των γυναικών στη βιομηχανία, ενώ για άλλα επαγγέλματα (π.χ. στον κλάδο των υπηρεσιών, εστίασης, υγείας κλπ.), να απαγορευτεί η νυχτερινή εργασία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και λοχείας.

Απαγόρευση κάθε μορφής παιδικής - ανήλικης εργασίας και από τη σκοπιά της ψυχοσωματικής υγείας.

6ωρο, 5ήμερο, 30ωρο με πλήρεις αποδοχές και ίσα ασφαλιστικά δικαιώματα, με βάση τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, για όσους μαθητές, σπουδαστές, φοιτητές είναι αναγκασμένοι να εργάζονται ή κάνουν πρακτική άσκηση.

Να προσανατολιστούν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του κράτους στον ουσιαστικό έλεγχο της εργοδοτικής ευθύνης για την ουσιαστική προστασία της υγείας και ασφάλειας της εργασίας, της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος.

Κατοχύρωση της ασφαλιστικής κάλυψης του επαγγελματικού κινδύνου, η οποία είναι ανεξάρτητη από το καθεστώς συνταξιοδότησης του εργαζόμενου.

Το ασφάλιστρο πρέπει να βαραίνει αποκλειστικά τον εργοδότη.