ΑΓΑΝΤΑ... Η Μάχη της Κρήτης το Μάη του 1941 «Η λεβεντιά 'ναι μια πληγή που πάντα αίμα τρέχει θεέ μου και πώς τηνε βαστά εκείνος που την έχει» (Κρητική μαντινάδα) Τα ιστορικά γεγονότα ξυπνούν μνήμες λαϊκές και αξίες, που μπορούν να γίνονται υλική δύναμη των μαζών για το τράβηγμα της εξέλιξης της κοινωνίας προς τα μπρος. Οταν όμως πρόκειται για γεγονότα «ηρωικά κατορθώματα», τότε ορθώνονται φωτεινά αναλλοίωτα σύμβολα στους αιώνες. Και τέτοια κατορθώματα μόνο οι λαοί που πιστεύουν στο δίκιο και τη λευτεριά μπορούν να τα πετύχουν. Ο κρητικός λαός το 'δειξε πολλές φορές στην ιστορία του πως ακόμη και στις ήττες, ο ίδιος ήταν νικητής. «Τον αντρειωμένο μην τον κλαις», λέει το ριζίτικο τραγούδι και οι Κρητικοί το 'ξεραν καλά όταν έγραφαν το δικό τους έπος το Μάη του 1941, στην πρώτη μάχη ενάντια στους χιτλερικούς κατακτητές. Αυτήν που έμεινε στην ιστορία ως «Μάχη της Κρήτης». Με τη συμβολή της πρωτοπόρας δράσης των κομμουνιστών. Μαρτυρίες για μια «παράξενη μάχη» Για τη μάχη της Κρήτης έχει γραφτεί πως ήταν μια «παράξενη» μάχη. Τι ήταν αυτό που την έκανε να φαίνεται παράξενη; Η καθολική σχεδόν συμμετοχή και ο άφθαστος ηρωισμός του κρητικού λαού στη μάχη. Ο στρατηγός Καφάτος γράφει ότι: «Ητο απίστευτον να βλέπει κανείς τον ηρωικόν λαόν της πόλεως των Χανίων πάσης ηλικίας συγκεντρωμένον κατά μάζας εις τον περί το Ωδείον χώρον, ακάλυπτον υπό τη βροχή των βλημάτων των πολυβόλων, αψηφούντα τον θάνατον, τρίζοντα τους οδόντας, με τους γρόνθους συνεσφιγμένους, και ζητούντα όπλα από τους Αγγλους ίνα πολεμήσουν τον επιδρομέα». Ο διοικητής Χωροφυλακής Ηρακλείου Μ. Πιτικάκης, στο βιβλίο του «Θύελλα στην Κρήτη», γράφει: «Εκατοντάδες άοπλοι πολίτες, κάθε ηλικίας, στην είδηση πως έπεσαν αλεξιπτωτιστές κοντά στα τείχη, συγκεντρώνονται στην "Πόρτα των Χανιών", έξω απ' το μπεντένι. Ολοι τρέχουν σαν από σύνθημα στις "Πόρτες"... Τι πάνε να κάνουν άοπλοι όπως είναι, μέσα στη φωτιά και τη βροχή του πυρωμένου σίδηρου των όλμων, των πολυβόλων, των χειροβομβίδων και των αεροπλάνων;.. Πάνε να φράξουν το δρόμο στον εχθρό. Πώς; Τους είναι αδιάφορο. Με τα χέρια, με τα πόδια, θα τον απωθήσουν. Τα κορμιά τους θα βάζουν εμπόδιο... Ζητάνε όπλα». Η Κρήτη ήταν αφοπλισμένη από το φασιστικό καθεστώς του Μεταξά μετά την ένοπλη εξέγερση ενάντιά του το 1938, κατάσταση που διατήρησε και η κυβέρνηση Τσουδερού. Ο εξοπλισμένος λαός, μετά μάλιστα από μια τέτοια απόπειρα, γίνεται δυο φορές επικίνδυνος για το κατεστημένο κι ας ήταν ήδη οι χιτλεροφασίστες κατακτητές στην Ελλάδα. Οι Αγγλοι, από τη μεριά τους, είχαν υποσχεθεί την αποστολή στο νησί 10.000 τουφεκιών, από τα οποία έφτασαν μόνο τα 3.500! Η Κρήτη, λίγες μέρες πριν από την επίθεση, βρίσκεται «ξαρμάτωτη»... Η κυβέρνηση, βέβαια, δεν πίστευε ότι ο λαός μπορεί να υπερασπίσει την Κρήτη αντιμετωπίζοντας τη γερμανική εισβολή αποτελεσματικά. Ο συνταγματάρχης Παπαθανασόπουλος, διοικητής της ταξιαρχίας Ηρακλείου, αναφέρει στην έκθεσή του για τα γεγονότα τα εξής: «Ανάφερα στην κυβέρνηση την κατάσταση της ταξιαρχίας μου. Το ηθικό της ήταν άριστο, όπλα είχαμε ελάχιστα, αλλά η πεποίθησίς μας πως θα υπερνικήσουμε τις αντιξοότητες ήταν απόλυτος. Οι υπουργοί, όμως στο σύνολό τους δεν πίστευαν ούτε καν μια στιγμή πως ήτο δυνατόν να νικήσουμε. Ενόμιζαν πως η αντίστασίς μας ήταν ένα είδος συμβολικής μάχης για την τιμή των ελληνικών όπλων. Ποτέ δεν πίστεψαν πως επρόκειτο περί μάχης μεγίστης σπουδαιότητος, πως ήταν απολύτως δυνατόν να κερδηθεί! Την παραμονή τους στην Κρήτη τη θεωρούσαν χαμένο καιρό για μια χαμένη υπόθεση και φρόντιζαν να βρουν τρόπο να διαφύγουν στην Αίγυπτο». Κι όμως, η συμμετοχή του λαού στη μάχη ήρθε να ανατρέψει την κατάσταση που πήγε να δημιουργηθεί. Ανδρες, γυναίκες, γέροι, παιδιά, πολέμησαν τα τμήματα των αλεξιπτωτιστών, τους «ομπρελάδες», όπως τους έλεγαν, ακόμη και με μαχαίρια, τσεκούρια, αξίνες και πέτρες, χωρίς ούτε στιγμή να δειλιάσουν. Ο ίδιος ο Χίτλερ, κατά τη διάρκεια των μαχών, είχε πει: «Η λύσσα και η αγριότητα που πολέμησε ο πληθυσμός της Κρήτης τους στρατιώτες του Γ' Ράιχ μόνο στην Πολωνία παρατηρήθηκαν. Εδωσα διαταγές στα γερμανικά στρατεύματα να διεξάγουν "ιπποτικό" πόλεμο. Αλλά οι "ένοχοι" κάτοικοι θα τιμωρηθούν σκληρά και οι υπεύθυνοι στρατιωτικοί θα παραπεμφθούν ενώπιον των γερμανικών στρατοδικείων». Η στρατηγική σημασία της Κρήτης και το σχέδιο «Ερμής» «Η απόφαση για την κατάληψη της Κρήτης, σύμφωνα με τα γερμανικά αρχεία, πάρθηκε από τον Χίτλερ στις 21 Απρίλη 1941. Η στρατηγική σημασία της Κρήτης, είχε άμεση σχέση με την προώθηση των θέσεων του Αξονα, στην Εγγύς Ανατολή, την κατάληψη της διώρυγας του Σουέζ και τις επιχειρήσεις στη Β. Αφρική. Από τις 23 Απρίλη, η γερμανική αεροπορία σφυροκοπούσε καθημερινά σχεδόν την Κρήτη. Αλλά το γερμανικό σχέδιο "Ερμής" για την κατάληψη της Κρήτης μπήκε σ' εφαρμογή το πρωί της 20ής Μάη 1941. Σύμφωνα με αυτό, με την από αέρος επίθεση οι Γερμανοί ήλπιζαν ότι την πρώτη μέρα θα έπαιρναν τα αεροδρόμια και τα λιμάνια των Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Τη δεύτερη μέρα, θα καταλάμβαναν τη "νευραλγική" θέση της Σούδας. Την ίδια μέρα, μονάδες της 5ης Ορεινής Μεραρχίας, που θα μεταφέρονταν με πλωτά μέσα, θα αποβιβάζονταν στην περιοχή Μάλεμε και σε άλλες "επίκαιρες" ακτές, για να ολοκληρώσουν τελικά την τρίτη μέρα την κατάληψη της Κρήτης. Οι δυνάμεις που θα χρησιμοποιούσαν έφταναν τους 22.750 άνδρες. Ο κύριος όγκος του στρατού ήταν οι αλεξιπτωτιστές, το καμάρι του Γ' Ράιχ και του ίδιου του Γκέρινγκ, που θα εφορμούσαν στο νησί από αεροπλάνα. Μετά τη συγκεκριμένη επιχείρηση, οι αλεξιπτωτιστές δε θα πάρουν πλέον μέρος σε καμία επιχείρηση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Την επιχείρηση υποστήριζαν στον αέρα 650 αεροπλάνα τους, κάθε τύπου και προορισμού, 550 μεταγωγικά αεροσκάφη και 100 ανεμοπλάνα και 70 σκάφη για τη μεταφορά των αποβατικών δυνάμεων. Οι μάχες συνεχίστηκαν ως τις 30 Μάη, που αποχώρησαν και τα τελευταία αγγλικά στρατεύματα από το νησί για την Αίγυπτο. Στις 23 Μάη ο βασιλιάς και η κυβέρνηση εγκαταλείπουν την Κρήτη για την Αίγυπτο»... Δείγμα και αυτό του «ενδιαφέροντός» τους για αντίσταση και συνέχιση του αγώνα, αλλά και απόδειξη ότι ο λαός δε χρειάζεται τέτοιες πολιτικές ηγεσίες για να γράψει ιστορία. Η ιδέα της εγκατάλειψης του απελευθερωτικού αγώνα ήταν κυρίαρχη στο κατεστημένο. Η οργάνωση αντίστασης στην Κρήτη ενάντια στην εισβολή έγινε έργο του λαού της, που προδόθηκε από την πολιτική ηγεσία και τους Αγγλους. Ηδη μια βδομάδα πριν την εισβολή, η πλειοψηφία των Ελλήνων αξιωματικών στάλθηκε στην Αίγυπτο. Στις 27 Μάη και ενώ η κατάληψη της Κρήτης δεν είχε κριθεί, η κυβέρνηση της Αγγλίας μέσω του στρατηγείου της Μέσης Ανατολής δίνει διαταγή για εκκένωση του νησιού. Ο ίδιος ο Γερμανός στρατηγός Στούντεντ αναφέρει: «Η αιφνίδια κατάρρευσις της αμύνης της νήσου την 27ην Μαΐου μάς κατέπληξε, διότι επεριμέναμεν μακρόν αγώνα». Καταγράφουμε εδώ μαρτυρία του Μήτσου Βλησίδη, που έζησε τα γεγονότα: «Οταν έγινε γνωστό ότι το Λονδίνο αποφάσισε να εγκαταλειφθεί η Κρήτη και άρχισε να συνειδητοποιήται το γεγονός της ήττας, ο κρητικός λαός και όσοι άλλοι (Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί μαχητές) πολέμησαν, αισθάνθηκαν προδομένοι. Θυμούμαι τη σκηνή στο καφενείο του χωριού μου στις 2.00 το μεσημέρι της 27ης Μάη που συγκεντρωμένοι πολλοί χωριανοί κάτω από το απαίσιο μουγκρητό των "Στούκας" ακούσαμε από το ραδιόφωνο την είδηση ότι δόθηκε εντολή να εκκενωθεί η Κρήτη. Ολοι φώναξαν: Προδοσία! Και ξέσπασαν σε βρισιές εναντίον των Αγγλων. Μου 'ρχονται στο νου οι άγριες σκηνές που ζήσαμε στις σπηλιές στους κομητάδες στις 28 και 29 του Μάη, όταν μέσα απ' το φαράγγι της Νίμπρου κατέβαιναν τις βραδινές ώρες μπαρουτοκαπνισμένοι, με την αγριάδα της μάχης στα πρόσωπα και τις κινήσεις τους, πεινασμένοι και διψασμένοι οι Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί μαχητές, με την ελπίδα να επιβιβαστούν σε κάποιο πλοίο για την Αίγυπτο και να γλιτώσουν την αιχμαλωσία. Ολοι τους βρίζουν με τις χειρότερες βρισιές τον Τσόρτσιλ, την Αγγλία. Γρονθοκοπούσαν, κλοτσούσαν και κατακεφάλιαζαν με τον υποκόπανο κάθε Βρετανό στρατιώτη που συναντούσαν. Ολοι τους είχαν πολεμήσει με την πιο μεγάλη παλικαριά και αυταπάρνηση. Και διδάχτηκαν από τα γεγονότα ότι έχασαν τη μάχη από ανικανότητα της ηγεσίας τους. Υποψιάζονταν ότι προδόθηκαν. Αυτές τις ώρες και μέσα από την εμπειρία της μάχης, η γνωστή αγγλοφιλία των Κρητικών "πάτωσε" στη συνείδησή τους. Ολοι είχαν γίνει πολιτικά σοφότεροι». Η πρωτοπόρα δράση των κομμουνιστών «Στον αγώνα για την άμυνα της Κρήτης, που είναι ο αγώνας για την απελευθέρωση της Ελλάδας, οι κομμουνιστές πρέπει να 'ναι στις πρώτες γραμμές. Δεν υπάρχουν διαφωνίες ή επιφυλάξεις, που να μπορούν να τεθούν πάνω από το πρώτο, το κύριο, το μοναδικό για σήμερα αυτό καθήκον...». Με τα χαρακτηριστικά αυτά λόγια, ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, με άρθρο του στην εφημερίδα του Ηρακλείου «Κρητικά Νέα» στις 16 Μάη 1941, καλούσε τους κομμουνιστές και όλους τους πατριώτες να πολεμήσουν με όλες τους τις δυνάμεις τη χιτλεροφασιστική επιδρομή. Και, παράλληλα, αντικρούει τον ισχυρισμό των διαφόρων αντικομμουνιστών «διανοητών», που και σήμερα υποστηρίζουν ότι η προθυμία των κομμουνιστών να πολεμήσουν τους Γερμανούς αποτελούσε «ταχτικό ελιγμό»! Γράφει, ανάμεσα σ' άλλα, ο Πορφυρογένης: «...Στην καινούργια αυτή φάση του τιτάνιου αγώνα της Ελλάδας μας, όπου η Κρήτη γίνεται ο προμαχώνας της ελευθερίας, καθήκον του κάθε Ελληνα είναι να σταθεί άξιος στρατιώτης του μεγάλου και ιστορικού αυτού αγώνα, που οι συνέπειές του για το μέλλον του ελληνικού λαού θα είναι τεράστιες. Το ίδιο καθήκον πέφτει και πάνω στους κομμουνιστές. Στον αγώνα για την άμυνα της Κρήτης, που είναι αγώνας για την απελευθέρωση της Ελλάδας, οι κομμουνιστές πρέπει να 'ναι στις πρώτες γραμμές...» . Ο εξόριστος στην Κίμωλο κομμουνιστής ηγέτης είχε κατορθώσει να περάσει στην Κρήτη παράνομα, για να συνεχίσει τον αγώνα. Το κάλεσμα αυτό είχε τεράστια ανταπόκριση στον κρητικό λαό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, μια ομάδα Κρητών κομμουνιστών που δραπέτευσαν από τη Φολέγανδρο, με σκοπό να φτάσουν στην Κρήτη. Οταν έφτασαν στο νησί, οι ντόπιες αρχές τούς συνέλαβαν και τούς οδήγησαν στα κρατητήρια της Ασφάλειας Ηρακλείου. Απέδρασαν και βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της μάχης. Ας παρακολουθήσουμε πώς περιγράφει αυτά τα γεγονότα ο εξόριστος στη Φολέγανδρο Σωκράτης Καλλέργης, μέλος της ομάδας που δραπέτευσε και που φανερώνει όλο εκείνο το μεγαλείο της ψυχής και της αντρειοσύνης, αλλά και της αγάπης των κομμουνιστών απέναντι στην πατρίδα και το λαό μας. «Οι Κρητικοί, που είμαστε στην Ομάδα της Φολεγάνδρου, εξόριστοι, νιώσαμε την ανάγκη να φύγουμε όπως μπορέσουμε για την ιδιαίτερη πατρίδα μας, για να της προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας στις δύσκολες εκείνες μέρες. »Η Ομάδα μας ήρθε σε συνεννόηση μ' ένα καΐκι που επέστρεφε στην Κρήτη με φαντάρους από το μέτωπο και χωρίς καμιά προετοιμασία πήγαμε στο πίσω μέρος του νησιού, όπου έριξε βάρκα το καΐκι και μας παρέλαβε. Είμαστε οι παρακάτω: Βιτσαξάκης Μιχάλης, Καλαϊτζάκης Γιάννης, Καλλέργης Σωκράτης, Μαριακάκης Θύμιος, Μανουσάκης Νίκος, Πισσαδάκης Μανώλης, Σιμιτζής Γιάννης, Τριανταφύλλου Γιάννης και ο Αναστασιάδης Στέργιος, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Από το λιμάνι του νησιού το καΐκι είχε παραλάβει και δυο χωροφύλακες, που μας γνώριζαν και μας έβλεπαν με εχθρότητα. Στο ταξίδι για την Κρήτη κινδυνέψαμε να πνιγούμε. Είχε φουρτούνα, έφυγε και ο έλικας του καϊκιού και άρχισε να γεμίζει νερά. Σωθήκαμε χάρη στην αυτοθυσία του εξόριστου Τριανταφύλλου, που βούτηξε με μια λινάτσα και βούλωσε την τρύπα και με κουβάδες άδειασε τα νερά. Υστερα από πολλές δυσχέρειες, φτάσαμε στο Ηράκλειο. Πόση απογοήτευση, όμως, μας κυρίευσε, όταν είδαμε τους χωροφύλακες να μας καταδίδουν για δραπέτες στις αγγλικές και ελληνικές αρχές, που ελέγχανε το Λιμάνι! Αμέσως μας συνέλαβαν, μας έβαλαν σε ένα καμιόνι και, με συνοδεία, μας μετέφεραν στην Ασφάλεια που είχε διοικητή τον Πολιουδάκη. Μας έκλεισαν σ' ένα μικρό αποπνιχτικό κελί σε τέλεια απομόνωση από τον κόσμο. Την επομένη, μας κάλεσε ο Πολιουδάκης στο γραφείο του και μας επρότεινε να υπογράψουμε δήλωση για να αφεθούμε ελεύθεροι!.. Του αναπτύξαμε για ποιους λόγους δραπετεύσαμε και ζητήσαμε να μας δοθούν όπλα, για να βρεθούμε κοντά στο λαό και να τον βοηθήσουμε στην προετοιμασία της μάχης για απόκρουση επιδρομής των Γερμανών, που όλοι την περίμεναν, ύστερα από την ολοκλήρωση της κατάληψης της ηπειρωτικής Ελλάδας. Δυστυχώς, ο Πολιουδάκης στάθηκε ανένδοτος. Οι εργαζόμενοι όμως του Ηρακλείου, που πληροφορήθηκαν την άφιξή μας, μας έστειλαν τρόφιμα και χρήματα, άρχισαν διαβήματα και διαμαρτυρίες για την άμεση απόλυσή μας. Και επειδή οι αρχές επέμεναν στην κράτησή μας, οι εργαζόμενοι εκδηλώσανε διαθέσεις να μας αποσπάσουν με τη βία. Τότε, οι αρχές προειδοποίησαν ότι θα μας εκτελέσουν σε παρόμοιο ενδεχόμενο... Οι άνδρες που μας φύλαγαν σιγά - σιγά εξαφανίζονται, αλλά εμείς είμαστε κλεισμένοι από μια μεγάλη εξώπορτα, ώσπου μας γλίτωσε μια βόμβα. Επεσε δίπλα στην πόρτα και δημιούργησε ρήγμα, έτσι βρεθήκαμε έξω. Στις 20.5.41 ξαμοληθήκαμε, ελεύθεροι πια, ύστερα από 4 χρόνια εξορία, στους δρόμους κι ανταμωθήκαμε με πολλούς πατριώτες. Μάθαμε τότε για κάτι αποθήκες πολεμικού υλικού, που είχαν οι Αγγλοι σύμμαχοι και πήγαμε σε μια απ' αυτές. Βρήκαμε διάφορα λιανοτούφεκα, αλλά δεν υπήρχαν σφαίρες. Τελικά, με διάφορους συνδυασμούς βρεθήκαμε όλοι με όπλα και άφθονες σφαίρες. Ο Στέργιος Αναστασιάδης πήρε μέρος σε όλες τις μάχες της Κρήτης, που περήφανα έστεκε ενωμένη στις φλόγες και τα ερείπια ως την τελευταία μάχη στο ύψωμα Αϊ - Λια έξω από το Ηράκλειο, στις 30 του Μάη 1941. Ο ταξίαρχος διοικητής της ταξιαρχίας Ηρακλείου Παπαθανασόπουλος και ο φρούραρχος του Ηρακλείου Τσαγκαράκης επανειλημμένα απένειμαν επαίνους και εύφημη μνεία στον Στέργιο Αναστασιάδη και τους άλλους 8 συντρόφους του για εξαιρετικές πράξεις επί του πεδίου της τιμής και για την προσφορά πολύτιμων υπηρεσιών στην πατρίδα. Επειτα από την κατάληψη της Κρήτης απ' τους Γερμανούς, ο Στέργιος Αναστασιάδης οργάνωσε μαζί με τους άλλους κομμουνιστές που βρίσκονταν στο νησί και άλλους πατριώτες που πολέμησαν τους Γερμανούς, τις πρώτες ομάδες αντίστασης στην Κρήτη. Ηταν ένας απ' τους καθοδηγητές της μεγάλης σύσκεψης πολιτικών και στρατιωτικών παραγόντων, που έγινε στις 26/6/1941 στο Τσαλικάκι - Μετόχι, συνοικισμός έξω από το Ηράκλειο, και συνεχίστηκε τις δύο επόμενες μέρες σε μια σπηλιά κοντά στο χωριό Μάραθο (δυτικά του Ηρακλείου). Η σύσκεψη αυτή διατύπωσε τα πρώτα συμπεράσματα της μάχης της Κρήτης και υπογράμμισε την ανάγκη της συνέχισης του αγώνα με κάθε μορφή, ενάντια στο βάρβαρο κατακτητή μέχρι την πλήρη συντριβή του και την απελευθέρωση της σκλαβωμένης πατρίδας μας. Ο Στέργιος Αναστασιάδης έμεινε περίπου ακόμα δύο χρόνια στην Κρήτη και βοήθησε στην άνδρωση του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης, πολεμώντας με το όπλο στο χέρι. Το καλοκαίρι του 1943, με απόφαση της καθοδήγησης του ΚΚΕ, ήρθε στην Αθήνα και δούλεψε σαν μέλος του ΠΓ του ΚΚΕ. Η Οργάνωση του ΚΚΕ στην Κρήτη Η συμμετοχή των κομμουνιστών στους αγώνες αυτούς αποτελεί ξεχωριστή σελίδα της Ιστορίας του ΚΚΕ. Στο βιβλίο του Δημήτρη Ι. Βλησίδη και του Λευτέρη Ι. Ηλιάκη, με τίτλο: «Τα πρώτα βήματα του ΕΑΜ στην Κρήτη», καταγράφεται η πρωτοπόρα δράση του ΚΚΕ, πριν ακόμη τον πόλεμο που συνεχίστηκε και στη Μάχη της Κρήτης και σε όλη τη διάρκεια του πολέμου ενάντια στους Γερμανούς κατακτητές. Γράφουν, λοιπόν: «Ουσιαστικά οργανωμένη παρουσία στην πολιτική και κοινωνική ζωή του Νομού έχει το ΚΚΕ στη δεκαετία του 1930. Διαθέτει οργάνωση στην πόλη και σε κάμποσα χωριά και έναν πυρήνα στελεχών ικανών, με επικεφαλής τον διακεκριμένο οικονομικό, κοινωνικό και επιστημονικό παράγοντα Βαγγέλη Κτιστάκη. Δρούνε επίσης την ίδια περίοδο με τον Κτιστάκη οι: Παναγιώτης Κορνάρος, Νίκος Μαριακάκης, Γιώργης Τσιτίλος, Θρασύβουλος Καλαφάτης, Γιώργης Πετράκης, Μανώλης Πισσαδάκης κ.ά. Είναι όλοι τους διαλεχτοί αγωνιστές και έδωσαν, πλην του Γ. Πετράκη που πέθανε από φυσικό θάνατο, τη ζωή τους στην Κατοχή και οι Γ. Τσιτίλος και Μ. Πισσαδάκης μετά, για τη λευτεριά της πατρίδας και το σοσιαλισμό. Σημαντική παρουσία και δράση σημείωσε η Κομματική Οργάνωση του ΚΚΕ στη διάρκεια της αντιφασιστικής πάλης και ιδιαίτερα στη διάρκεια της 4ης Αυγούστου. Συμμετείχε, επίσης, στη διακομματική επιτροπή που οργάνωσε την ένοπλη εξέγερση του χανιώτικου λαού τον Ιούλη του 1938. Διέθετε αρκετή επιρροή, αλλά οι οργανωμένες δυνάμεις ήτανε περιορισμένες και χτυπήθηκαν άγρια από τη φασιστική δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Οι σχέσεις της Κομμουνιστικής Οργάνωσης του Νομού, όπως και όλου του Κόμματος, με το Κόμμα των Φιλελευθέρων είναι αντιπαραθετικές, όχι μόνο για ταξικούς λόγους, αλλά και γιατί ο Βενιζέλος είχε ψηφίσει το 1929 το γνωστό Ιδιώνυμο Νόμο, που κήρυξε το διωγμό εναντίον των κομμουνιστών... Μετά την κατάληψη της Κρήτης, την αναχώρηση του βασιλιά και των υπολειμμάτων της μεταξικής κυβέρνησης και άλλων παραγόντων στην Αίγυπτο, ο λαός μένει μόνος του, χωρίς τους γνωστούς επίσημους κυβερνήτες και πρέπει να αποφασίσει ο ίδιος την αντιμετώπιση της συμφοράς του πολέμου και της σκλαβιάς που άρχιζε. Στη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης, αποκαλύφθηκε όλη η βρετανική ανικανότητα και αδιαφορία για την οχύρωση και άμυνα του νησιού. Η εμπειρία αυτή προκάλεσε την οργή του χανιώτικου, αλλά και όλου του κρητικού λαού». Eτσι οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κρήτη. Στη συνέχεια, σύμφωνα με μαρτυρία του Ε. Μαριακάκη, η ομάδα των κομμουνιστών που απέδρασε από τη Φολέγανδρο έκανε σύσκεψη για να συνεχίσουν τον αγώνα. Στη σύσκεψη που έγινε στο Ηράκλειο «κουβεντιάσαμε, λέει, πώς θα οργανώσουμε τον αγώνα. Πώς θα φτιάσουμε το ΠΑΜ (Παγκρήτιο Απελευθερωτικό Μέτωπο)». Βεβαίως, ο λαϊκοαπελευθερωτικός αγώνας και στην Κρήτη συνεχίστηκε με την πρωτοπόρα δράση του ΚΚΕ, που αποφάσισε σ' αυτές τις συνθήκες και μπήκε μπροστά για την ίδρυση του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ. Σημαντική συμβολή Η λαϊκή αυτοθυσία δε στάθηκε ικανή για να «γυρίσει» την πλάστιγγα σ' αυτόν τον άνισο αγώνα. Μετά από 10ήμερη μάχη, που στοίχισε ακριβά και στις δυο πλευρές (σκοτώθηκαν 2.000 Γερμανοί φαντάροι, ενώ άλλοι 1.900 ήταν αγνοούμενοι, ενώ οι ελληνοβρετανικές δυνάμεις έχασαν περίπου 2.300 άνδρες και πιάστηκαν αιχμάλωτοι περίπου 16.000), το νησί παραδόθηκε στους Γερμανούς. Το Γ` Ράιχ δεν ξέχασε αυτήν την αντίσταση. Ολόκληρα χωριά πυρπολήθηκαν, εκτελέστηκαν χιλιάδες αγωνιστές, επιδιώχτηκε η εξόντωση ολόκληρου του αρσενικού πληθυσμού που τόλμησε να αντισταθεί. Τουλάχιστον 7.000 Κρητικοί σφαγιάστηκαν από τους ναζί. Η Μάχη της Κρήτης καθυστέρησε το γερμανικό στρατό για ένα μήνα και οχτώ ολόκληρες μέρες, από την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ενωσης. Ηταν εκτός των άλλων και η πιο σημαντική συμβολή στον πόλεμο κατά των Γερμανών ιμπεριαλιστών. Αλλα κουραγιο... υσ "Στο μετερίζι τσ' ανθρωπιάς και τσι τιμής το χρέος εκιά θα στέκω να πατώ κι ας είμ' ο τελευταίος..."